Het stelsel met wetten en regels rondom langdurige ziekte en arbeidsongeschiktheid is complex (zie ook ons vorige bericht; WIA; Wat Ingewikkeld Allemaal). Het systeem blijkt mede daardoor gevoelig voor fouten. Begin september 2024 werd duidelijk dat mogelijk tienduizenden WIA-uitkeringen verkeerd zijn berekend, met alle gevolgen van dien. Niet voor niets liggen er verschillende voorstellen om het systeem simpeler te maken.
De WIA, wat was dat ook alweer?
Wie in loondienst werkt en langdurig ziek wordt, heeft twee jaar lang recht op 70 procent van het laatstverdiende salaris. Dit wordt betaald door de werkgever. Wie na die twee jaar nog altijd ziek is, heeft mogelijk recht op een WIA-uitkering. WIA is de afkorting voor de wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen. Je kunt een WIA-uitkering dus krijgen als je geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt bent verklaard. De uitkering wordt betaald door het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen).
En hoe zit het dan met WGA en IVA?
Feitelijk zijn er twee soorten WIA-uitkeringen: de WGA en IVA. Je komt in aanmerking voor een WGA-uitkering (Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsongeschikten) als je tijdelijk arbeidsongeschikt bent en 35% tot 80% minder kunt werken door je ziekte. Als je voor meer dan 80% arbeidsongeschikt bent, maar er een goede kans op herstel is, heb je ook recht op een WGA-uitkering. Als je niet of nauwelijks meer kunt werken (meer dan 80% arbeidsongeschikt), kom je in aanmerking voor een IVA-uitkering (Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten).
Waarom moet de WIA anders?
Het UWV stelt vast hoe hoog de uitkering is voor iemand die er recht op heeft en doet dat aan de hand van het misgelopen inkomen. Dit is een ingewikkelde berekening en er zijn al jaren klachten over rekenfouten en verkeerde beoordelingen. Tegelijkertijd neemt het aantal aanvragen toe en daarmee de wachtlijsten voor een beoordeling.
Wat zijn de belangrijkste voorgestelde veranderingen bij de WIA?
De commissie OCTAS onderzocht ruim een jaar het arbeidsongeschiktheidsstelsel en kwam in februari 2024 met een rapport met daarin een evaluatie en adviezen. De commissie heeft vastgesteld dat het huidige systeem te ingewikkeld is, met als gevolg dat mensen niet gemakkelijk terugkeren naar werk. Het rapport van OCTAS noemt drie belangrijke verbeterpunten: optimalisatie van het huidige systeem, een focus op werk als prioriteit, en een basisinkomen voor alle werkenden. Uit het regeerprogramma dat het kabinet tijdens Prinsjesdag presenteerde, blijkt dat de regering een stelsel wil dat ‘meer gericht is op weer aan de slag gaan’.
Hoe gaat dit er in de praktijk uitzien?
Nu is het nog zo dat een verzekeringsarts van het UWV na twee jaar ziekte beoordeelt of je arbeidsongeschikt bent en zo ja, voor welk percentage. In de nieuwe plannen krijgt iemand na twee jaar ziekte geen WIA-uitkering meer, maar een re-integratieuitkering. Deze re-integratieuitkering duurt 3 jaar en de uitkeringsgerechtigde krijgt in die tijd de kans om samen met een re-integratiebureau passend werk te vinden. Als dit niet lukt, kan de uitkeringsgerechtigde na drie jaar alsnog een medische keurig krijgen bij een verzekeringsarts. Het re-integratietraject kan ook nog met twee jaar worden verlengd.
Wat zijn hier de voordelen van?
De medische keuring wordt uitgesteld. De overheid hoopt dat een deel van de uitkeringsgerechtigde in de tussentijd aan het werk is gekomen en dus geen keuring meer nodig heeft. Dat verlicht de wachtlijsten. Het is de bedoeling dat re-integratiebureaus, zoals wij, mensen helpen geschikt werk te vinden en werkgevers daarvoor enthousiast maken.
Zijn er ook nadelen?
Ja. Althans, vakbonden zien een duidelijke keerzijde. Langdurig zieke mensen worden zelf verantwoordelijk voor hun re-integratieproces. Zij zijn niet verplicht zich te melden bij een gespecialiseerd bureau. Het knelt dat werkgevers juist moeite hebben om mensen die even geen werk hebben beoefend een kans op passend werk te bieden.
Wanneer gaan de plannen realiteit worden?
Dat is nog niet helemaal duidelijk. Het kabinet heeft aangegeven de komende tijd naar de adviezen te kijken. Oftewel: wordt vervolgd
